کودکان
بهبود تغذیه کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی
مرداد
سوء تغذیه یکی از علل عمده مرگ و میر کودکان در سراسر دنیا است و یکی از علل سوء تغذیه این گروه سنی، بیماری‌های قلبی مادرزادی است. کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی، به دلیل عدم دریافت میزان کافی کالری، افزایش متابولیسم یا هر دو، مستعد سوء تغذیه هستند. اختلال جذب نیز نقش عمده‌ای در تشدید این وضعیت دارد. شدت سوء تغذیه در این کودکان از خفیف تا شدید متغیر است. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که پیشرفت سوء تغذیه در کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی، با وخامت پیش‌آگهی بیماری اصلی آن‌ها مرتبط است.
عوامل مؤثر در سوء تغذیه کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی
عوامل دخیل در سوء تغذیه و عقب ماندگی رشد در کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی عبارت‌اند از بی‌اشتهایی یا ناتوانی در مصرف غذا، نقص در جذب مواد غذایی به‌خصوص در نارسایی احتقانی قلب، هیپربولیک بودن این کودکان، تاکی‌پنی و تداخلات تنفسی (که منجر به ایجاد مشکلات در مکیدن شیر در نوزادان می‌شوند)؛ بنابراین روند طبیعی رشد در این کودکان فقط با دریافت میزان قابل‌توجهی کالری امکان‌پذیر است. ازجمله عواملی که باید در تنظیم رژیم غذایی کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی در نظر داشت، عدم افزایش بار کلیه‌ها، میزان قابلیت هضم چربی‌های مصرفی، میزان نشاسته غذا و … است. برای دریافت حد کافی کالری، بدون افزایش بار کلیه‌ها، می‌توان ۸ تا ۱۰ درصد کالری را از پروتئین، ۳۵ درصد از طریق چربی، ۳۵ تا ۶۵ درصد را از طریق کربوهیدرات‌ها تأمین نمود. مصرف پیشنهادی سدیم برای کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی، ۷-۸ میلی اکی‌والان در روز است. تجویز آهن دارویی جهت کفایت میزان آهن بدن و حفظ سطح هموگلوبین، ضروری است.
یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در مدیریت درمان شیرخوار یا کودک مبتلا به بیماری قلبی مادرزادی، توجه به تغذیه و مشکلات مربوط به آن است. اصطلاح درمان تغذیه‌ای در این شیرخواران، به نوعی اشاره به همین مهم دارد. امروزه، رابطه میان بیماری‌های قلبی مادرزادی، سوء تغذیه و تأخیر در رشد به اثبات رسیده است. شیرخواران مبتلا به نارسایی احتقانی قلب، پرفشاری خون عروق ریه و بیماری سیانوتیک و انسدادی قلب اغلب دچار کمبود رشد هستند.
عوامل مؤثر در اختلال رشد و سوء تغذیه کودکان مبتلا به بیماری‌های مادرزادی عبارت‌اند از عوامل پره‌ناتال و ژنتیک، عواملی مثل هیپوکسی و همودینامیک و نیز اختلالات مرتبط با دریافت، مصرف و جذب مواد غذایی و نیازهای متابولیک. شیوع رشد کم داخل رحمی در شیرخواران مبتلا به بیماری‌های قلبی بیشتر است. شیرخواران مبتلا به بیماری‌های قلبی که دچار سختی در تنفس، تاکی‌کاردی و خستگی همراه با هیپوکسی مزمن هستند، باوجود دریافت کمتر مواد غذایی، دچار اختلال مصرف انرژی و پروتئین نیز می‌شوند.
بوده و جذب روده‌ای مختل هم دارند. ناتوانی در هماهنگ نمودن مکیدن، بلعیدن و تنفس، مکیدن را در این شیرخواران غیرموثر و دشوار می‌سازد. تخلیه معده اغلب تأخیر داشته و نیز کاهش گنجایش معده حاصل از فشار ناشی از بزرگی کبد یا آسیب، منجر به احساس سیری زودرس می‌گردد. متابولیسم پایه در این شیرخواران به علت افزایش کار قلب و تنفس زیاد است. سوء جذب مواد غذایی به‌ویژه چربی و پروتئین نیز از عوامل مؤثر در سوء تغذیه مبتلایان به بیماری‌های قلبی است. در مبتلایان به بیماری‌های قلبی سیانوتیک، احتمال ابتلا به کمبود آهن بیشتر است؛ گرچه ممکن است پلی‌سیتمی موجود، مانع تشخیص شود.
تغذیه و مدیریت درمانی در کودکان
اهداف تغذیه‌ای در کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی شامل تکمیل ذخایر بدن و کمبودهای بافتی، اصلاح هوموستاز، وضعیت متابولیک و در نهایت رسیدن به رشد فیزیکی مطلوب است. به طور کلی، نیازهای کالری و پروتئین برای رشد مناسب شیرخواران مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی از مقادیر توصیه‌شده معمول بیشتر است. شیرخواران مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی شدید، برای رشد (به‌خصوص وقتی اختلال رشد با درمان در حال بهبود است)، نیاز به تأمین کالری و پروتئین کافی دارند. این مقدار ۱۲۰ تا ۱۶۰ کیلو کالری برای هر کیلو وزن بدن است.
تأثیر شیر مادر در تغذیه کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی
شیر مادر حاوی حدود ۲۰ کیلو کالری در هر اونس است و گرچه مزایای تغذیه‌ای و ایمونولوژیک آن زیر سؤال نیست، اما برای تأمین نیاز کالریک و پروتئینی شیرخواری که نیاز متابولیک بالا دارد کافی نخواهد بود؛ بنابراین، مصرف متناوب شیر پر کالری در این موارد خاص الزامی است.
مایعات موردنیاز شیرخواران و کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی بر اساس نوع بیماری، مصرف دیورتیک، تحمل مایعات، نارسایی احتقانی قلب و هیپرتانسیون ریوی مشخص می‌شود. این کودکان ۱۰-۱۵ درصد بیشتر از معمول آب از دست می‌دهند که به علت مصرف دیورتیک، تاکی پنه، استفراغ، اسهال یا سایر اختلالات متابولیک است. مصرف سدیم و تعادل آن اهمیت داشته، چون از طرفی مصرف زیاد آن ممکن است منجر به بروز یا تشدید نارسایی قلب شده و دریافت روزانه کمتر از ۲ میلی‌اکی‌والان به ازای هر کیلو وزن ممکن است هیپوناترمی و اختلال رشد را باعث شود. توجه به این موضوع در انتخاب نوع شیر و غذاهای آماده نوزادان و کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی ضرورت دارد.
پتاسیم، ویتامین‌ها و آهن نیز در تغذیه شیرخواران مبتلا اهمیت خاص دارند. شیرخوارانی که دیورتیک‌هایی مثل فوروزماید مصرف می‌کنند، پتاسیم بیشتری از دست می‌دهند؛ لذا تعدیل در تجویز دیورتیک و نیز تجویز دیورتیک‌های نگهدارنده پتاسیم مثل اسپیرونولاکتون یا اضافه کردن مکمل‌های پتاسیم‌دار برای حفظ تعادل پتاسیم لازم است.
در شیرخوارانی که محدودیت مصرف مایعات دارند، معمولاً ویتامین‌ها و مواد معدنی به میزان کافی به بدن نمی‌رسد. برای این شیرخواران باید مولتی ویتامین اضافی روزانه تجویز شود.
تغذیه با شیر مادر برای شیرخواران مبتابه بیماری‌های قلبی مادرزادی اهمیت بسیاری دارد. افزایش شیوع فقر آهن در این شیرخواران و احتمال بروز عوارض آن، نشان می‌دهد که تجویز شیر غنی شده با آهن از اولین روزهای زندگی ضروری است.
در مواردی که شیرخوار مبتابه بیماری قلبی دچار سوء تغذیه شدید باشد، ممکن است نیاز به تغذیه از طریق لوله معده (تغذیه مداوم ۱۲ یا ۲۴ ساعته) یا حتی تغذیه وریدی باشد. در چنین مواردی، شیرهای پرکالری (با ۳۰ کیلو کالری در هر اونس به تغلیظ شیر یا افزودن مکمل‌ها) معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرند. توجه به مقدار سدیم شیر و همچنین سدیم دریافتی شیرخوار بسیار اهمیت دارد.
فواید شیر مادر برای شیرخواران سالم و نارس به خوبی ثابت شده است، اما اطلاعات کافی در مورد نقش تغذیه با شیر مادر در بهبود وضعیت شیرخواران مبتابه بیماری‌های قلبی مادرزادی محدود است. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که ارتباط بین تغذیه با شیر مادر و بهبود وضعیت این شیرخواران وجود دارد. بر این اساس، محققان تأکید دارند که مراقبین بهداشتی باید به خانواده‌ها در زمینه تصمیم‌گیری برای تغذیه شیرخوار مبتابه بیماری مادرزادی قلب کمک کنند.
تغذیه با شیر مادر برای شیرخواران مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی اهمیت بسیاری دارد. افزایش شیوع فقر آهن در این شیرخواران و احتمال بروز عوارض آن نشان می‌دهد که تجویز شیر غنی شده با آهن از اولین روزهای زندگی ضروری است.
در مواردی که شیرخوار مبتلا به بیماری قلبی دچار سوء تغذیه شدید باشد، ممکن است نیاز به تغذیه از طریق لوله معده (تغذیه مداوم ۱۲ یا ۲۴ ساعته) یا حتی تغذیه وریدی باشد. در چنین مواردی، شیرهای پرکالری (با ۳۰کیلو کالری در هر اونس با تغلیظ شیر یا افزودن مکمل‌ها) معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرند. توجه به مقدار سدیم شیر و همچنین سدیم دریافتی شیرخوار بسیار اهمیت دارد.
بیماری‌های قلبی مادرزادی به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مادرزادی محسوب می‌شوند. از هر ۱۰۰۰ نوزاد متولدشده، معمولاً ۱ نوزاد به این بیماری مبتلا می‌شود.
فواید شیر مادر برای شیرخواران سالم و نارس به خوبی ثابت شده است، اما اطلاعات کافی در مورد نقش تغذیه با شیر مادر در بهبود وضعیت شیرخواران مبتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی محدود است. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که ارتباط بین تغذیه با شیر مادر و بهبود وضعیت این شیرخواران وجود دارد. بر این اساس، محققان تأکید دارند که مراقبین بهداشتی باید به خانواده‌ها در زمینه تصمیم‌گیری برای تغذیه شیرخوار مبتلا به بیماری مادرزادی قلب کمک کنند.